 |
|
Lüğət |  |
|
MƏKTƏBDƏ ƏDƏBİYYAT FƏNNİ
|
|
|||||||||
|
LÜĞƏT A
Ağaz – burada: ilk, əvvəl Ağı – zəhər Alçaq – urada: təvazökar, sadə Amit – yer adı Aznavur – burada: yekəpər
B
Başına əlləmə düşsün – başına kül olsun Bərxurdar – burada: bələd, tanış Bəstəri-möhnət – möhnət (qəm, dərd) yatağı Bidar – oyaq, ayıq Bikar – işsiz Bimar – xəstə Biməsəl – örnəksiz, ibrətsiz Biş – çox, artıq Bivayə – Hər şeydən məhrum olan; hamisiz, köməksiz Bülənd – uca, yüksək Bünyad – bünövrə Bürran – kəsən, iti, kəsici, kəskin (qılınc, xəncər) Büti-ziba – büt: ibadət edilən şey; ziba: bəzəkli, gözəl
C
Cəng – dava, müharibə Cüda düşmək – ayrılmaq, ayrı düşmək Cünun – dəlilik Ç
Çeşmi-giryan – ağlar göz Çövkan – Çub – çubuq. Burada: balaban nəzərəd tutulur
D
Dam – burada: həbsxana Dəhri –müxalif – o dünya Dəmi-İsa – İsa peyğəmbərin nəfəsi Dəmsaz – burada: həmsöhbət Dərbar – şahın sarayı Dərdmənd –dərdli, qüssəli,xəstə Dəvayi-dərd – dərdin dərmanı Dilgir – qəmli Duş – çiyin Dürfəşan – burada: inci kimi sözlər danışan
E
Ehya qılmaq – canlandırmaq, qüvvət vermək
Ə
Əbləh – axmaq, sarsaq Ədəm – yoxluq Əfğan – fəryad, nalə Əhli-bəsər – görən, anlayan adamlar Əqvam – qohumlar Əmval mal – dövlət Ənis – munis, dost, yaxın yoldaş Ərbab – burada: başa düşən adamlar ərbədə – dava, qalmaqal Əsbabı-mənahi – qadağan edilmiş alət Əqdəm – əvvəl Əqrəb – göydəki on iki bürcdən biri Ələmdar – bayraqdar Əsrar – sirlər Əsrari-nihan – gizli sirlər Əzm etdi – burada: hərəkət etmək
F
Faiq – üstün Farigül-bal – ürəyi asudə, könlü rahat; dinc, qayğısız Fəsanə – əfsanə Fasid – pozuq, pozulmuş Fəvaid – faydalar Fəzail – fəzilətlər Fiqh – şəriət məsələlərindən bəhs edən dini elmlərdən biri
G
Gərdən – boyun Giryan – ağlaya-ağlaya Gövsər – cənnətdə bulaq Guş qıl – qulaq as Günə – cür Gürg – canavar, qurd
H
Həbib – sevgili, dost Həcər – daş Hədiqeyi-cud – səxavət, comərdlik bağçası Həqayiqi-raz – sirli həqiqətlər Həmrah – yoldaş Hərəmxana – şah sarayının qadınlara aid olan hissəsi Həsənnənə, Həsənbaba, Xaçbulaq – yaylaq adları Həşəm – qulluqçu və nökərlər Huşyar – ağıllı, düşüncəli, şüurlu, dərrakəli
X
Xab – yuxu, röya Xanəbərəndaz – ev yıxan, ev dağıdan Xeyl – camaat, tayfa Xələf – oğul, övlad Xəmidə – əyri Xəvas – xasiyyət Xişm – qəzəb, hiddət Xoş zəban – xoş dilli, xoş danışıqlı Xub – burada: gözəl, dilbər Xuban – burada: gözəllər, göyçəklər Xüşk –quru Xüttə – ərazi, yer
İ
İkən – çox İxtilat – söhbət İqtibas – bir sözü, cümləni və ya fikri eynilə, yaxud məzmunca başqasının əsərinə alma, götürmə İstiqfar qılmaq – üzr istəmək, bağışlanmağı xahiş etmək İtab – məzəmmət
K
Kəlb – it Kələssər etmək – burada: ağacların ucunu kəsmək Kəmin(ə) – aciz, həqir Kəpəz, Murov, Musa, Qoşqar – dağ adları Kəvakib – ulduzlar Kəyan – İran şahlarına verilən ümumi ad Kütah – qısa
Q
Qafil – xəbərsiz Qəbail – qəbilələr Qəhr – qəzəb, hirs, hiddət Qissə – burada: hadisə, əhvalat Qılman – cənnətdə xidmət edən oğlan. Şair meyi kövsər, saqini isə qılman hesab edir
L
Ləhni-Davud – Davudun gözəl, təsirli səsi
M
Mah – ay (klassik şeirdə gözəlin surətinə işarədir) Məclisi-ürfan – dərk edənlər məclisi Məqdur – mümkün olan Mənhus – nəhs, pis Məni – məna Mərdin – “Dədə Qorqud” dastanında coğrafi ad Mərkəb – minik heyvanı Mərrix – Mars planeti Mərufi-tamami-xasü-amız – bütün camaat içində tanınmışıq Mərz – sərhəd Məsqətür-rəsi – 1. Anadan olan yer, doğulduğu məkan; “Vətən, yurd” Minbəd – bundan sonra Miraxur – tövlə başçısı Mötad – adət edilmiş, vərdiş edilmiş Mübn – aydın, əyan, aşkar Mükərrər – çox, dəfələrlə Müqim – sakin, yaşayan, yerləşən Mül – şərab Münkir – inkarçı Mürəxxəs –azad Müstəcme – toplayan, cəm edən Müstövfi – maliyyə naziri Müttəle – xəbərdar Mütəvəcceh olmaq – rəğbət bəsləmək Müzəkka – zəkalı, ağıllı
N
Nabəkar – yaramaz, alçaq Naleyi-zar – xəstə naləsi Naxun – dırnaq Nar –od, atəş Natəvan – tabsız, zəif Neyrəng – hiylə Nəqşi-süvər – naxış və surətlər Niknam – adı yaxşılığa çıxmış, yaxşı ad qoymuş Nikuxah – başqasının yaxşılığına çalışan; xeyirxah Nisbət etmək – əlaqələndirmək. Burada: tay tutmaq Növi-cəmadət – cansız əşyalar
Ö
Övsaf – vəsflər
P
Pak təmiz, saf Payan – axır, son, nəhayət Payi-bəstə – ayağıbağlı Peyda – burada: var oldu Peydərpey – bir-birinin ardınca Peyğam – xəbər, sifariş Pənbeyi-qəflət – qəflət pambığı Pəriru – pəri üzlü Pərtövi-rüxsareyi – sübhan-alqışlanmalı üzün işığı, nuru Pədərsüxtə – atası yanmış (fars dilində söyüş) Pünhan – gizli
R
Rəxnə – ziyan, zərər Rəviş (söz rəvişi) – burada: söz meydanında; söz yolunda Rəyasət – rəhbərlik, başçılıq Rizayi – İranda toxunan bir növ yun qumaş Rövşən qıl – söylə, bildir Rüxsar – üz, sifət, yanaq
S
Sası – azğın Seyran – seyr etmə, gəzmə Səktə – sükut, sakitlik Səlatin – sultanlar Sər – baş Sərdar – hərbi nazir, baş komandan Sərəfraz – başı uca Sirişk – göz yaşı Siyasət – burada: cəza Suyi-məhbub – burada: məhbubun yanına Sürahi – su və ya şərab tökmək üçün uzunboğaz şüşə qab
Ş
Şatir – böyük adamların qabağında gedib yol açan Şəhla – tünd-mavi Şəbi-hicran – ayrılıq gecəsi Şəhd – bal Şəhriyar – hökmdar, padşah Şəmayil – surət, şəkil Şəms – günəş, gün Şikəstə – üzgün, əldən düşmüş Şuriş – qarışıqlıq, çaxnaşma, şuluqluq Şümar – say, hesab
T
Təbdil – dəyişdirmə Tədrici-məbadi – tədrici – yavaş-yavaş, məbadi –başlanğıc Təəllül – bəhanə gətirərək işdən boyun qaçırma Təəhhüd etmək – öhdəsinə götürmək, boynuna çəkmək Təhəyyür – heyrət içində, mat-məəttəl Təqrirat – söhbət, izahat Təmkin – vüqar, özünü ağır aparma Tən – tənə, rişxənd Təşəxxüs satmaq – özünü çəkmək Tişə – külüng, balta, kərki Tuti – tutuquşu Tüklü quş – Oğuz tayfalaraında müqəddəs sayılan ağ sunqur quşu (şahin) Türfə – 1. Nadir, görünməmiş; 2. Qiymətli hədiyyə, töhfə
Ü
Ülfət – alışma, ünsiyyət Üyub – eyiblər
V
Vaqifi-kar – işləri bilən Varis – mirasa yiyələnən, vərəsə Vərdi-həmra – qırmızı qızılgül Vüsul olmaq – çatmaq , yetişmək Y
Yassar – burada: qorxaq
Z
Zail – yox olan, heç olan Zəbanə – şölə Zəbun – zəif, qüvvətsiz Zəmzəm – Kəbənin yaxınlığında olan bir quyunun suyu. Müsəlmanlar onun suyunu müqəddəs hesab edirlər. “Zici-Uluğbəy” – Uluğbəyin (məşhur özbək alimi) tərtib etdiyi astronomiya cədvəli Ziri-qəm olmaq – qəmə batmaq, qəm dəryasına girmək
|
|||||||||||||
| Copyright Ədəbiyyat dərsliyi © 2024 |
